کشف مدارک تازه در بارۀ حملۀ اعراب به ایران

رادیو فرانسه  : در کتابخانۀ ملی اتریش ۲۵۰ پاپیروس متعلق به قرن هفتم میلادی پیدا شده است که از جمله اطلاعات تازه ای در بارۀ فتح ایران به دست اعراب در بر دارد. به طور کلی این مدارک تاریخی مربوط به فتوحات عرب در خاورمیانه و آفریقای شمالی است. کارشناسان اتریشی هنوز محتوای این پاپیروس ها را در اختیار عموم قرار نداده اند.

کتابخانۀ ملی اتریش صاحب یکی از بزرگ ترین مجموعه های پاپیروس دنیاست. این مجموعه که به نام کلکسیون "آرشیدوک رینر"* معروف است، بیش از ۱۸۰هزار پاپیروس از دوران مختلف را در بر می گیرد. تنوع زبان ها و همچنین گستردگی دورۀ تاریخی این پاپیروس ها (از ۱۵۰۰ قبل از میلاد تا قرن چهاردهم میلادی)، به ارزش استثنایی این مجموعه می افزاید. اکثر زبان های مهم دوران باستان، چون یونانی، لاتین، عبری، آرامی، پهلوی، قبطی و همچنین خط هیروگلیف مصری، در پاپیروس های مجموعه به کار رفته است.

پاپیروس یا کاغذ مصری که از نوعی نی تهیه می شود، از حدود پنج هزار سال پیش به شکل طومار در حوزۀ تمدن مصری به کار گرفته شد اما بعدها به صورت کاغذ نیز مورد استفاده قرار گرفت.

اما بزرگی و گستردگی این مجموعه باعث شده که هنوز بسیاری از قطعات آن ناشناخته و بررسی نشده باقی مانده باشند. به همین دلیل کشف ۲۵۰ پاپیروس متعلق به قرن هفتم میلادی در میان این کلکسیون عظیم، چندان برای کارشناسان غافلگیرکننده نیست.

این پاپیروس ها به زبان های قبطی و یونانی، در سال های ۶۴۴ و ۶۴۳ میلادی نوشته شده است. به گفتۀ کارشناسان کتابخانۀ ملی اتریش، این مجموعه، اطلاعات گرانبهایی از یکی از مهم ترین دوره های تاریخ بشر در اختیار مورخان قرار خواهد داد.

در اطلاعیۀ کتابخانه آمده است که فروپاشی امپراطوری روم شرقی (بیزانس) و سقوط شاهنشاهی ساسانی زیر ضربات اعراب، از وقایع مهمی است که در این ۲۵۰ پاپیروس از آنها سخن رفته است.
تاریخ نگارش پاپیروس ها دو سه سال پس از شکست نهایی ایرانیان در مقابل اعراب است. جنگ قادسیه در سال ۶۳۵ میلادی، و جنگ نهاوند در ۶۴۱ میلادی رخ داد. جنگ اخیر که توسط اعراب "فتح الفتوح" لقب گرفته، در واقع آخرین ضربه ای بود که دیگر اجازۀ بسیج دوباره و فراهم کردن نیرو را به ایرانیان نداد.

در مدارک تازه یافت شده همچنین اطلاعاتی پیرامون زندگی روزمرۀ سپاهیان عرب دیده میشود که از نظر کارشناسان، اطلاعات نادر و پرارزشی هستند. مطالعۀ مقدماتی برخی از این پاپیروس ها نشان می دهد که سپاهیان عرب در حملات خود تلاش داشته اند جان غیرنظامیان را حفظ کنند.

به گفتۀ یکی دیگر از مسئولان کتابخانۀ اتریش، این مدارک منحصر به فرد، نگاه تازه ای را از درون و از متن وقایع به دورۀ مهمی ممکن می سازد که طی آن روابط قدرت منطقه ای در حال دگرگون شدن بوده است.

در حال حاضر کتابخانۀ اتریش مشغول دیجیتالی کردن این پاپیروس هاست تا مراجعان بتوانند از سال ۲۰۱۱ به آنها دسترسی داشته باشند.

کتابخانۀ ملی اتریش پاپیروس هایی به خط پهلوی نیز در اختیار دارد. این پاپیروس ها متعلق به سال های ۶۱۹ تا ۶۲۹ میلادی، و دوره ای است که پارس ها به مدت ده سال در مصر فرمانروایی کردند. این مدارک شامل اطلاعاتی در بارۀ نظامیان و شیوۀ زندگی آنهاست و هنوز مورد بررسی های تفصیلی قرار نگرفته است.